Nhắc đến Nha Trang, không thể không nhắc đến nước mắm – thứ gia vị không thể thiếu trong bữa cơm Việt. Nhưng để có được một giọt nước mắm ngon, nguyên chất và chuẩn vị, người dân Nha Trang đã trải qua một quy trình sản xuất thủ công đầy tâm huyết, kéo dài từ 12 đến 24 tháng. Vậy quy trình ấy diễn ra như thế nào?
1. Nguyên liệu chọn lọc – Cá cơm và muối hạt tinh khiết
Cá cơm tươi được đánh bắt trong mùa vụ từ tháng 3–8 âm lịch, là thời điểm cá nhiều đạm nhất.
Muối dùng để ủ phải là muối hạt sạch, phơi ít nhất 1 năm để giảm độ chát, nóng.
Tỷ lệ trộn truyền thống: 3 cá : 1 muối – đây là công thức vàng quyết định chất lượng nước mắm.
2. Ủ chượp trong thùng gỗ – Nơi nước mắm thành hình
Hỗn hợp cá muối được đưa vào các thùng gỗ bời lời hoặc sao – loại gỗ giúp giữ nhiệt, không ảnh hưởng đến chất lượng.
Quá trình ủ chượp kéo dài từ 12 đến 24 tháng, dưới nắng gió miền biển.
Trong suốt quá trình, người làm mắm không can thiệp hóa chất mà chỉ đảo trộn định kỳ.
3. Chiết nước mắm nhỉ – Lớp tinh túy nhất
Sau thời gian đủ chín, nước mắm nhỉ lần đầu được rút ra từ đáy thùng.
Đây là loại mắm có màu cánh gián, hương thơm nồng, độ đạm cao (30–40°N) và hậu vị ngọt đậm.
Sau mẻ đầu, nước mắm thứ 2 và 3 được rút tiếp – gọi là mắm luộc hoặc mắm lạt, thường dùng để pha chế.
4. Lọc – đóng chai – bảo quản
Nước mắm được lọc cặn bằng vải thô nhiều lần.
Sau đó đóng chai trong điều kiện vô trùng, tránh ánh nắng trực tiếp.
Một số nhà sản xuất còn sử dụng chai thủy tinh và nút gỗ để bảo quản hương vị lâu dài.
Quy trình làm nước mắm Nha Trang truyền thống không chỉ là một nghề mà còn là tinh hoa văn hóa miền biển. Chính sự tỉ mỉ, kiên nhẫn và lòng yêu nghề đã tạo nên những giọt mắm vàng óng, đậm vị, dậy hương – xứng đáng là niềm tự hào ẩm thực Việt.
